طراحی فضا بر اساس نور روز

خانه فعال/active house
خانه فعال، پیمانی با شعار ساختمانی که محیط سالم‌تر و راحت‌تر، بدون تاثیر منفی از اقلیم، برای کاربری خود خلق میکند است.
خانه‌ای است که سه عامل:

1. راحتی/comfort
2. انرژی/energy
3. محیط زیست/environment

را دارا باشد.
انسان‌ها ۹۰ درصد طول عمر خود را در ساختمان‌ها سپری می‌کنند. وجود نور خوب در ساختمان یکی از عوامل ایجاد راحتی در ساختمان است. از سوی دیگر عدم وجود نور مناسب در ساختمان اثرات مخربی برای سلامتی انسان به دنبال دارد. برای تامین نور می‌توانیم از نور طبیعی و یا مصنوعی استفاده کنیم. گزینه سالم و مقرون به صرفه برای اسیب کمتر به زیست محیط استفاده از نور طبیعی است.
سالانه بسیاری از کشورها برای استفاده بیشتر از نور روز و نیز صرفه جویی در انرژی، در اعتدال بهاره، ساعت رسمی کشور را یک ساعت جلو می‌برند و در اعتدال پاییزه به عقب بر می‌گردانند.

اکنون تعریف برخی از مفاهیم نوری را مرور می‌کنیم:
شار نوری: نور خارج شده از یک منبع نوری در واحد زمان درهمه جهات که با یکای لومن(lm) اندازه گیری می‌شود.
شدت نور: اگر نور خارج شده از منبع نوری دارای جهت باشد که با یکای کندلا(cd) اندازه گیری می‌شود.
شدت روشنایی: مقدار نوری که بعد از انتشار و بازتاب به سطح مورد نظر می رسد که با یکای لاکس (lux) اندازه گیری می‌شود.

برای استفاده بهینه از نور روز باید در مراحل جداگانه طراحی به این مساله فکر شود. در طراحی در مقیاس شهری، باید به این مساله توجه داشت تا جهت گیری ساختمان‌ها در راستای استفاده بهینه از نور و گرمای طبیعی خورشید و با توجه به اقلیم منطقه باشد. در مرحله اولیه طراحی که جهتگیری خانه در ان مشخص می‌شود، باید مقدار نوری که به ساختمان می‌تابد و مقدار نوری که ساختمان دریافت می‌کند، مشخص باشد.

در مراحل بعدی باید از نور روز درفضای داخلی خانه استفاده شود. تا نیاز به نور مصنو عی را کاهش دهیم. پس باید فضا را بر اساس نور روز طراحی شود، به این معنا که هندسه فضا و پلان را به گونه‌ای  چیدمان شود که در طول روز فضاهای پر رفت و آمد خانه مانند اتاق‌ها و غیره که به نور نیاز دارند درجهتی از ساختمان باشند که شدت روشنایی ان در نصف زمان شبانه روز بدون نیاز به نور مصنوعی، حدود ۳۰۰lux  باشند.

در مرحله بعدی باید میانگین ضریب نور روز در ساعت‌های مختلف را در فضاهای مختلف بررسی شود. زیرا فضا در ساعات مختلف روز مقادیر متفاوتی از نور را در جهت‌های متفاوت دریافت می‌کند و اگر نور زیاد باشد، آن را کنترل کرده و اگر کم باشد نور مصنوعی طراحی شود. در این مرحله باید به متریال‌هایی که در فضا استفاده شود نیز توجه شود تا بازتاب نور تابیده شده به آن در چشم دریافت کننده خیرگی ایجاد نکند.

معمولا طراحان برای ورود نور به خانه و کنترل آن از راه حل‌های زیر استفاده می‌کنند:

1. استفاده از پنجره (تعداد پنجره، ارتفاع و طول پنجره، ارتفاع okb)

2. استفاده از skylight

3. استفاده از clerestory

4. استفاده از light shelf

5. استفاده از solar tubes

6. استفاده از light wall colour

بهتر است نور از بالای فضا وارد شود، تا جهات مختلف؛ زیرا نور از جهت بالا می‌تابد و سطح افقی فضا را روشن می‌کند. این درحالیست که نوری که از دیواره‌های اتاق می‌تابد به کل اتاق نفوذ نمی‌کند و همه‌ی فضا را به یک اندازه روشن نمی‌کند، پس به نور مصنوعی نیاز پیدا می‌شود.

مساله‌ای که کمتر بدان پرداخته می‌شود، نیاز به تاریکی است. بدن انسان همان مقدار که در طول روز به نور طبیعی نیاز دارد، در طول شب به تاریکی نیاز دارد.  پس باید به آلودگی‌های نوری در طول شب نیز توجه کرد‌ تا در طول شب از قسمت‌های نورگیر روز، آلودگی نوری در محل استراحت وارد نشود.

امروزه با پیشرفت تکنولوژی دیجیتال، انسان این توانایی را دارد تا با استفاده از ابزارها و نرم افزارها پس از طراحی ابتدایی، مقدار و جهت نور دریافتی ساختمان را فهمیده و بر اساس آن طراحی خود را تکمیل کند، که در بلاگ-پست‌های آتی به آنها پرداخته خواهد‌شد و راه حل‌های بشر برای استفاده بهینه از نور روز را بررسی خواهد‌شد.

افرادی که ساختمان‌های ما را طراحی ،اداره و نگهداری می‌کنند؛ نسب به پزشکان ما تاثیر بیشتری بر سلامتی ما دارند.

جوزف آلن